 |
 |
 |
 |
 |
 |
3 Kasım 2004
Lejyoner Alarmı
" Klimadan bulaşan lejyoner hastalığına karşı Sağlık Bakanlığı alarma geçti. Hastalık belirlenen yerler inceleniyor. "
©
Copyright 2004 - BAYA
MÜHENDİSLİK
Çetin Emeç Bulvarı, 4.Cadde 73.Sk. No:12/2 06460
A.Öveçler/Ankara- TÜRKİYE
Tel.: +90 (312) 472 26 42 Faks : +90 (312) 472 26 43
E-Posta : baya@baya.com.tr
by
Mainstream Engineering Corporation
GİRİŞ
Bu makalede, soğutma sistemlerinde bulunan yoğuşma tavaları ve drenaj hatlarının temizliği için, etkili ve uzun süreli bir temizleme yöntemi geliştirmek üzere Mainstream Engineering Inc. / USA firmasının gerçekleştirdiği çalışmalar özetlenmektedir. Bu çalışmalar doğrultusunda, ürün araştırma ve geliştirme safhalarının başlangıcında, piyasada mevcut bulunan yoğuşma tavası temizleme ürünleri incelenmiş ve mevcut ürünlerin eksiklikleri aşağıdaki şekilde belirlenerek çalışmalara başlanmıştır;
1. Çok çabuk çözünerek etkinliklerinin, çoğu zaman bir saat içerisinde, kaybolması.
2. Yaydıkları kokunun bazı insanlarda olumsuz etki yaratması.
3. Temizleme malzemesini içerisinde bulunduran fiber veya lifli kese ( muhafaza ). Bu tür fiber veya lif halindeki keseler temizleme malzemesini tutarlar, ancak, içerisindeki temizleme maddesi eridikten sonra, fiber veya lifli kese, mikroorganizmalar için bir gelişme ortamı haline gelir.
Ürün geliştirme prosesi boyunca her safhada, ulaşılmak istenen ana hedef, yukarıda belirtilen olumsuz özellikleri taşımayan etkili ve uzun ömürlü bir temizleme tableti üretebilmekti.
SOĞUTMA SİSTEMLERİNDE OLUŞAN BAKTERİ VE DİĞER ORGANİZMALAR
Soğutma cihazlarının geniş şekilde kullanılmaya başlandığı ve daha iyi yalıtımlı binaların yapıldığı ( enerji tasarrufu amacıyla ) günümüzde, binalarda iç mekan hava kalitesi büyük önem kazanmaya başlamıştır. İç mekan hava kalitesini etkileyen en önemli etken soğutma sistemleri, özellikle soğutma sistemlerinin evaporatörünü çevreleyen bölgedir. Evaporatörü çevreleyen bölge, havada bulunan nemin yoğunlaşmasına ve toz partiküllerinin tutunarak bakteri, küf ve mantar gibi organizmaların gelişebilmesine olanak tanır.
Bu organizmalardan bazıları, insan sağlığı gözönünde bulundurulduğunda, allerjik reaksiyonlar veya daha tehlikeli başka olumsuzluklar yaratabilir. Özellikle, Legionella pneumophilia olarak bilinen bir tür organizmanın, soğutma sistemleri gibi nemli ve soğuk ortamlarda gelişebildiği saptanmış ve sebep olduğu sağlık problemi literatürde ölümcül Lejyoner hastalığı olarak da adlandırılmıştır. Problemin asıl önemli kısmı, içerisinde bu tür organizmaların yaşadığı su üzerinden geçen havanın, organizmaları iç mekanlara taşıyarak hava kalitesini düşürmesidir ( Hasta Bina Sendromu ). Zaman içerisinde, yoğuşma tavası içerisindeki suda gelişen organizmaların, evaporatör, klima santrali veya fancoil fanı vasıtası ile iç mekan havasına ulaşması sonucunda, insanlar üzerinde allerjik reaksiyonlar yaratmaları kaçınılmazdır.
Soğutma sistemlerindeki yoğuşma tavası, bu tür tehlikeli organizmaların birincil yaşama ortamı olması sebebiyle, temizleme ürünlerinin kullanılabileceği tek yerdir.
MAINSTREAM FİRMASININ İÇ MEKAN HAVA KALİTESİNİN YÜKSELTİLMESİNE YÖNELİK YAKLAŞIMI
Gümüş ( Ag ), Nikel ( Ni ), Çinko ( Zn ), Bakır ( Cu ) ve Kalay ( Sn ) gibi metallerin canlı organizmaları öldürücü etkiye sahip oldukları bilinmektedir. Örneğin Gümüş (Ag), virüs ve bakterilere, özellikle Legionella Pneumophilia'ya karşı etkilidir. Bakır ( Cu ), su yosunlarına karşı etkili olmakla birlikte bazı durumlarda bakterileride öldürmektedir. Benzer şekilde diğer metaller de çeşitli diğer organizmalara karşı değişen ölçülerde etkili olmaktadırlar. Bununla birlikte, bu tür metaller bir araya getirildiklerinde bireysel etkinliklerinden daha yüksek özellikler göstermekte olup, bu özellik, etkili bir temizleme tableti üretebilmek ve iç mekan hava kalitesinin yükseltilmesine yönelik olarak yapılan çalışmalara bir temel teşkil etmiştir.
Yukarıda bahsedilen metaller, genel olarak suda çözünebilen bir formda/şekilde bulunmaktadırlar. Ancak suda yüksek çözünebilme özelliği, metallerin çok kısa süre içerisinde çözünerek yoğuşma tavasından drenaj hattı vasıtası akıp gitmelerine yol açacağı için istenmeyen bir durumdur.
Mainstream teknolojisi, yüksek oranda metal tuzlarını absorbe ederek biraraya getiren daha sonra su içeren ortamda serbest bırakan, suda çok az ve yavaş çözünen, metal iyonlarıyla etkileşimde bulunan ama reaksiyona girmeyen bileşikleri kullanmaktadır.
Mainstream'in QwikTreat teknolojisi, diğer yoğuşma tavası temizleme ürünleri üreten firmalardan geleneksel yaklaşımlarından çok farklılık göstermektedir. Diğer üreticiler ürünlerinde, çözünürlükleri yüksek olan ve genelde bir saatten daha kısa sürede çözünen dörtlü amonyum tuzlarını kullanmaktadırlar. Bu tür tuzlar organizmaları öldürücü etkiye sahip olsalarda, kısa sürede çözünüp drenaj hattından akıp gittikleri için öldürücü etkileri çok kısa sürmektedir.
Sonuç olarak, yoğuşma tavaları için temizleme ürünlerinin içerdiği kimyasal maddelerin hızlı çözünebilme özelliği, temizleme ürünü çok kısa sürede çözüneceği ve yok olacağı, organizmaların tekrar büyümesine engel olamayacağı için, yoğuşma tavaları için istenmeyen bir durumdur. Kısaca iç mekan hava kalitesine hiçbir katkıları yoktur.
ÖN PERFORMANS TESTLERİ
Geliştirilecek yeni ürünle ilgili olarak iki önemli konu bulunmakta idi:
Soğutma ünitelerinde organizma oluşumunu kontrol edebilecek en etkili metal iyon kombinasyonunu bulabilmek,
Metal iyonlarını, üç aydan daha uzun süre yoğuşma tavası içerisinde tutabilecek derecede yavaş serbest bırakan bağlayıcı maddeyi bulabilmek,
Bununla birlikte, yoğuşma tavası temizliği ile ilgili olarak herhangi bir test yapmadan önce, yoğuşma tavalarında bulunan türde organizmaların üretilmesi ve geliştirilmesine yönelik bir yönteme ihtiyaç duyulmuştur. Bununla ilgili olarak, ASTM E645-97 standart test yöntemi ( Standart Test Method for Efficacy of Microbicides Used in Cooling Systems ) referans olarak kullanılarak, bir yoğuşma tavasından su numunesi alınmış ve organizmaların beslenmesi için kritik maddelerin bulunduğu steril bir karışımın içerisine konulmuştur. Steril karışım mikroplarla aşılandıktan sonra, organizmalar yeterli büyüklüğe ulaşana kadar beklenmiştir. Daha sonra, organizmaları öldürücü test bileşikleri karışıma eklenmiş ve 24 saat sonra “Standard Plaka Sayım Testi” için karışımdan numuneler alınmıştır.
Yapılan testler, 24 saat sonunda hangi organizmaların mevcut bulunduğu ve sayıları konusunda sonuçlar vermiştir. Mainstream tarafından seçilen metal iyonlarını içeren karışım numuneleri, etkinliklerinin belirlenebilmesi için bir takım başka testlere tabi tutulmuştur. Bu noktada ana amaç; 24 saat içerisinde tüm organizmaları öldüren aynı zamanda ekonomik olacak karışımı belirleyebilmekti. Bu testler sonucunda etkinliği yüksek ve ekonomik bir metal iyon karışımı bulunmuştur. Bununla birlikte, bulunan metal iyon kombinasyonunun, organizmaları yok edebilme özelliği, ve ekonomik olması gibi özelliklerinin yanısıra, bileşik oluşturabilmek için gereken bağlayıcı maddelerin de aşağıdaki özelliklere sahip olması gerekmekteydi;
• Çözünme oranı ( su içerisinde 3 ay yok olmadan kalmak zorunluluğu )
• Seçilen metal iyonlarının ilave organizma öldürücü özellikleri
Metal iyonlarını ile bağlayıcı maddelerin birleştirilmesi ile ilgili testler, performans testlerinin en önemli kısmını oluşturmakta idi. Aynı zamanda, çözünürlük değerlerinin ve öldürücü etkinin sürekli olarak kontrol edilmesi için bir istatistiksel ve kontrollü çalışma yapılması gerektirmekteydi. Bu şekilde yapılan çalışmada, metal tozları ile bileşik oluşturabilecek en uygun iki bağlayıcı madde belirlenmiştir. Bu noktada, metal tozları ile birleşecek bu maddelerle, sonuç olarak ortaya çıkacak ürünün hangi formda olması gerektiği sorusu ortaya çıkmıştır.
SON PERFORMANS TESTLERİ
Ürün formuna karar verirken, çeşitli tasarımlar gözönünde bulundurulmuştur. Bunlardan bir tanesi ürünün geçirgen paket ( muhafaza ) içerisinde bulunması idi. Ancak daha sonraları, bu tür paketlerin, ürün etkisini yitirdikten sonra organizmaların tutunup yaşayabileceği ortamlar haline gelebileceği anlaşılmış ve bu tasarımdan vazgeçilmiştir.
Son ürün şekli ile ilgili olarak en mantıklı ve uygun yaklaşım, malzemenin preslenerek tablet haline getirilmesi, ve tabletin içerdiği temizleyici maddeleri yavaş şekilde yoğuşma tavası içerisine serbest bırakması idi. Bu amaçla, iki boyutta tablet kalıbı hazırlanmıştır. Malzeme kalıpların içerisine döküldükten sonra yüksek basınç altında sıkıştırılarak katılaşması sağlanmıştır. Daha sonra, 30 mL/dak. ve 70 mL/dak. debili, su giriş ve çıkışı olan, iki adet yoğuşma tavası düzeneği hazırlanmıştır. Debi oranları, şirket bünyesinde bulunan soğutma cihazlarında yapılan ölçümler sonucunda belirlenmiş olup, cihazların yoğuşma tavası debilerinin 30 ile 70 mL/dak. arasında değiştiği görülmüştür.
Yapılan test çalışmaları sonucunda, büyük olan tablet formunun, uzun süreli etki için ideal olduğu saptanmıştır. Aşağıdaki şekilde, Mainstream QwikTreat temizleme tableti ile dörtlü amonyum tuzlarından formüle edilen, piyasada mevcut bulunan temizleme ürünleri arasındaki karşılaştırma gösterilmektedir. Verilerden anlaşılacağı üzere, Mainstream QwikTreat temizleme tableti, 100 günden ( 3.5 Ay ) daha uzun süre yoğuşma tavasında kalmakta ve etkili olmaktadır. Bununla birlikte, diğer üretici firmaların temizleme tabletleri birkaç saat içerisinde tamamen çözünerek yoğuşma tavasından akıp gitmektedir. Çözünme süresi ile ilgili testlerin yanısıra, aynı zamanda organizma öldürücü etki ile ilgili testler de yapılmış, ve tablet halinde sıkıştırılmış malzemenin yoğuşma tavası içerisindeki organizmaları tamamiyle yok ettiği kanıtlanmıştır.
İŞLETME HALİNDEKİ BİR SOĞUTMA SİSTEMİNDE
QWIKTREAT TEMİZLEME TABLETİ
Ürün geliştirme çalışmalarının son safhasında, temizleme tabletinin gerçek anlamda çalışan bir soğutma sisteminde ki davranışlarını görmek ve gözlemler yapmak amacıyla son bir test çalışması yapılmıştır. Sonuçlar, laboratuar testlerini onaylamakla birlikte, QwikTreat tabletlerinin 90 günden daha uzun bir süre boyunca mükemmel bir organizma öldürücü etkiye sahip olduğunu daha ileri seviyede kanıtlamıştır.
Aşağıdaki resimler, belirli aralıklarla çekilmiş fotoğraflar halinde sonuçları göstermektedir. QwikTreat'in zaman içerisindeki etkisi resimlerde açıkça görülmektedir.
1.Gün : Aşırı derecede kirli ve içinde tortu oluşmuş bir yoğuşma tavasına konulan QwikTreat tableti.
30.Gün : QwikTreat tableti yoğuşma tavası içerisinde duruyor ve dikkate değer temizlik sağlanmış durumda.
100.Gün : QwikTreat tableti hala yoğuşma tavası içerisinde duruyor ve tava içerisinde tam temizlik sağlanmış durumda.
SONUÇ
Mainstream teknolojisi, ürün geliştirme çalışmalarının başlangıcında belirlenmiş olan tasarım kriterlerini tam olarak yerine getirmiştir. Başlangıçta belirlenen tasarım kriterleri, ürünün soğutma sistemi yoğuşma tavasında uzun süre boyunca çözünmeden kalması ( 3 aydan daha fazla ), koku içermemesi, ve muhafaza için fiber veya lifli kese gerektirmemesiydi. QwikTreat temizleme tableti ile bu kriterlerin tamamı başarı ile gerçekleştirilmiştir. Kullanıcının yapması gereken şey, soğutma sezonu boyunca 3 ayda bir sadece bir adet QwikTreat temizleme tabletini yoğuşma tavasına yerleştirilmesidir. QwikTreat yoğuşma tavası ile birlikte drenaj hattını da temiz tutacak ve dolayısıyla iç mekan hava kalitesinin artmasına büyük katkıda bulunacaktır.
